Afgelopen zomer snuffelde ik rond op de website van een reisboekenwinkel en ik vond een grote verscheidenheid aan boeken over Japan. Tussen vele bekende titels dook een nog te verschijnen exemplaar op: Japans boeddhisme door Henny van der Veere. De schrijver van het boek is Japanoloog en opgeleid als priester in de Shingon-school. Een reservering was snel gedaan en enige maanden later verscheen het boek met een andere cover dan aangekondigd. Was eerst nog gekozen voor het grote Japanse Boeddha standbeeld uit Kamakura met roze kersenbloesem op de voorgrond, nu sierde Shūgyō Daishi de voorkant, met een donkerrode band met de titel over het groen van een pijnboom.
Het boek Japans boeddhisme gaat niet alleen over boeddhistische stromingen in Japan, het gaat eigenlijk over alle rituelen en culten uit dit land met rijke historie. Henny van der Veere legt uit dat het westerse beeld van ‘boeddhisme in Japan’ geheel niet klopt met de praktijk. Bij ons in het westen associëren velen ‘boeddhisme’ gemakkelijk met het woord Zen, met mediteren en met het willen bereiken van verlichting. Dat heeft in Japan allemaal weinig raakvlakken met de praktijk. Het wereldbeeld van de mens uit het westen is zoveel anders dan dat van de Japanner. De verschillende perspectieven kunnen leiden tot spraakverwarring of misinterpretaties. Veel Japanners zullen zeggen dat ze niet religieus zijn, maar ondertussen gaan ze wel naar tempels en volgen ze vrijwel allemaal een rituele kalender vanaf de kindertijd.
Ook bestaat er in Japan een groot belang bij het onderhouden van een relatie met de voorouders en overledenen. Het was niet nieuw voor me dat overledenen in Japan zich niet in een onbereikbare hemel bevinden, maar dat je in het landschap plekken kunt bezoeken waar je als het ware in de andere wereld komt; de takai. Die plekken worden goed beschreven en uitgelegd (reizei-bergen en reijō- plaatsen met spirituele kracht). De meesters in het goedhouden van de relaties met overledenen zijn de priesters. Veel aandacht in het boek gaat uit naar hun kunde/beroepsinhoud/opleiding/kledij en positie in de maatschappij.
Henny van der Veere schrijft soms zo ontnuchterend en droog over allerlei verheven zaken, dat je als lezer het gevoel krijgt dat je vele keren beetgenomen bent toen je in Japan was. Ik kan me de keren goed herinneren dat ik me een leek voelde en zo lomp, als ik bij een tempel stond. Ik dacht dat alle Japanse bezoekers om me heen ‘het’ begrepen. Ze bogen zo mooi, ze wisten precies wat ze moesten doen in dit mysterieuze stukje wereld. Ik besef door het lezen van dit boek dat ik het concept Japans boeddhisme met mijn eigen romantische ideeën had ingekleurd. De voornaamste redenen van Japanners om naar een tempel te gaan, zijn meer praktisch dan verheven van aard. Wat voor tempel of wat voor denkbeelden worden gevolgd is van ondergeschikt belang.
De belangrijkste drijfveren om naar een tempel te gaan, of om hulp te vragen bij een priester of organisatie in geval van een crisis, worden uitgelegd. In Japan kan men zich wenden tot een boeddhistische of shintō-tempel. Maar ook kan men een plek bezoeken waar men contact kan maken met de andere wereld, of kracht op kan doen uit plaatsen die daarom bekend staan. Alles wordt behandeld vanuit het Japans perspectief. Vele godheden, heiligen, beelden, sūtra’s en boeddhistische rituelen komen aan bod. Altijd heel duidelijk en consequent met de Japanse uitspraak, de kanji en als dat nodig is de oorspronkelijke benaming (bijvoorbeeld in Sanskriet of Chinees). Het vormt zo een handboek vol praktische beschrijvingen die ik nooit heb kunnen vinden in het Nederlands.
Het begin van het boek leest prettig weg en af en toe volgt een verwijzing naar komende hoofdstukken. De indeling van de gehele materie is gestructureerd en lijkt volledig, maar in het tiende hoofdstuk (Doctrines, discussies en achtergronden), kon ik me niet aan de indruk onttrekken dat er ook veel is weggelaten. Het werd ingewikkeld en het zou een tweede boek hebben kunnen worden. Het laatste hoofdstuk biedt een conclusie over Japans boeddhisme, maar bevat ook nieuwigheden die meer uitleg behoeven. Ik begon een uitleg van bepaalde termen op te zoeken in de verklarende woordenlijst, waar ik ze niet vond. Volgens mij heeft de schrijver te volledig willen zijn, wat een goed streven is. Misschien hadden er bepaalde dingen weggelaten kunnen worden. Of was het de bedoeling de lezer nieuwe vragen mee te geven?
Het boek is een aanrader voor iedereen die naar Japan gaat om tempels te bezoeken en zich wil verdiepen in de rituele achtergronden van dit land.
ISBN 9789462982437
Ik vind het wel een boeiend boek. Beetje droog. En inderdaad ontnuchterend over verhevenheid. Hoewel ik me daar al wel bewust van was. Bij mijn volgende tempelbezoeken, zal ik toch nog weer met een andere blik naar de Japanners en de rituelen kijken.
BeantwoordenVerwijderenZoals je schrijft in je recensie, zo ervaar ik dat ook: die verhevenheid ontsluierd, weer met beide benen op de grond. Ben blij dat ik dit boek gelezen heb voordat ik weer naar Shikoku vertrok in februari! Inderdaad een aanrader voor alle aspirant henro-san!
BeantwoordenVerwijderen